Het Brabants Burgerplatform heeft voor de inwoners van deze provincie een app ontwikkeld, waarmee stank van stallen, mest uitrijden, mestverwerkers en slachthuizen kan worden gemeld. In de app kunnen de intensiteit, data en de bron van de stank worden aangegeven. Er zijn inmiddels ruim 400 meldingen van stank binnengekomen (peildatum 8 maart 2021).
De app is te vinden op https://stankopdekaart.nl/app/
De meldingen worden op een kaart bijgehouden. Deze kaart is voor iedereen toegankelijk, ook voor de Omgevingsdiensten. Meldingen worden geanonimiseerd. De kaart maakt de omvang van het stankprobleem in Brabant zichtbaar.
Lees verder > stankopdekaart.nl

Onderzoek naar stank uit stallen met vleeskippen in West-Vlaanderen toont aan dat er meer dan twee keer zoveel stank wordt geproduceerd dan in vergunningen is opgenomen. Eén vleeskip produceert niet 0,33 odeur units, maar 0,77, zo is uit metingen gebleken. Ook in Nederland wordt sinds 2016 een emissiefactor van 0,33 odeur units gebruikt bij de berekening van stank.

Het onderzoek is uitgevoerd in West-Vlaanderen bij acht bedrijven. Daar is in 2018 en 2019 met behulp van zogeheten snuffelmetingen de werkelijke stank vanuit stallen met vleeskuikens in kaart gebracht. “De studie bevestigt de vermoedens die er al waren, namelijk dat de huidige geurimpact bepaling op basis van het geuremissiecijfer niet overeenstemt met de vaststellingen tijdens de metingen. Wetende dat er de laatste jaren een sterke groei aan kippenstallen is, moeten we beseffen dat de reële impact van die kippen groter is dan we eigenlijk dachten,” zegt Chris Steenwegen, parlementslid van Groen, op de website VILT.be. Vlaams Minister van Omgeving Demir:  “We nemen de aanwijzing dat de gehanteerde geuremissiefactor van 0,33 odeur units te laag zou zijn, uiteraard zeer ernstig. Daarom werkt de administratie aan een evaluatie van die factor.”

Het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) heeft in het afgelopen anderhalf jaar eveneens geuremissiemetingen uitgevoerd bij vleeskippenbedrijven. Die resultaten worden binnenkort verwacht en vergeleken met resultaten van het eerdere onderzoek in opdracht van de provincie Vlaanderen. Demir kondigt aan dat binnenkort een nieuwe emissiefactor wordt vastgesteld.

Update 1 februari 2021
Ook het ILVO constateert dat de laatste twee weken van een ronde de stankemissie aanzienlijk groter is dan 0,33 odeur units. Het gemiddelde van de hoogste emissiewaarden die zijn vastgesteld, schommelt rond 0,59 odeur units per vleeskip.  Die 0,59 odeur wordt per 14 februari 2021 de nieuwe norm in Vlaanderen.

De GGD adviseert om het voorzorgsprincipe toe te passen en terughoudend te zijn met het bouwen of uitbreiden van veehouderijen binnen 250 meter van woningen, scholen of ziekenhuizen. Dit staat in een nieuwe richtlijn medische milieukunde veehouderij en gezondheid.

De GGD heeft al vaker aangegeven dat er een afstand van 250 meter in acht genomen zou moeten worden. De nieuwe richtlijn is opgesteld op basis van de kennis van nu en wint daardoor aan kracht.

Ook op grotere afstand dan 250 meter kunnen gezondheidseffecten optreden door emissies van veehouderijen, aldus de GGD. Wanneer het mogelijk is om meer afstand te houden tot gevoelige bestemmingen, heeft dat de voorkeur. Voor geitenhouderijen hanteert de GGD een afstandscriterium van 2 kilometer, vanwege het verhoogde risico op longontsteking.

Binnen 250 meter strenge normen voor fijnstof en geur
In de zone van 250 meter van gevoelige bestemmingen adviseert de GGD alleen nieuwe veehouderijen te bouwen als de concentratie van fijnstof lager is dan de WHO-advieswaarde, én de maatregelen om emissies van PM10 en andere stoffen te reduceren ten minste op niveau BBT zijn. Bij voorkeur neemt de veehouder ook bovenwettelijke maatregelen.
Andere voorwaarde voor de bouw van een veehouderij binnen de 250 meter is dat de geurbelasting voldoet aan de maximale geurbelasting:
(woonkern) voorgrond 2 OU/m³, achtergrond 5 OU/m³;
(buitengebied) voorgrond 5 OU/m³, achtergrond 10 OU/m³

De nieuwe richtlijn kan door gemeenten worden gebruikt bij het verlenen van vergunningen of het opstellen van een omgevingsvisie. De GGD wil bij uitbreiding of nieuwvestiging in veel gevallen een advies op maat geven.

Boeren hebben liever doelvoorschriften dan middelvoorschriften. Ze willen zich best vastleggen op een bepaalde hoeveelheid ammoniak, fijnstof en geur die ze mogen uitstoten, maar dan willen ze zelf bepalen hoe ze dat doel bereiken. Afschaffing van middelvoorschriften betekent een grotere vrijheid van handelen. Voorwaarde is wel dat er op bedrijfsniveau op elk gewenst moment (real time) gemeten kan worden of ze de vergunde doelen halen. Dat is op dit moment wat betreft geur nog niet mogelijk.

Staatssecretaris Van Veldhoven heeft het onafhankelijke adviesbureau Rebel ingehuurd om te kijken of het werken met doelvoorschriften haalbaar is. Het bureau had als opdracht met een advies te komen over nieuwe vormen van stalbeoordeling. Daarbij is ook onderzocht of het uitvoerig testen van nieuwe technieken onder verantwoordelijkheid van de overheid achterwege kan blijven binnen een systeem met doelvoorschriften.

Met doelvoorschriften krijgen veehouders een sterke prikkel om resultaten te behalen, zo is de veronderstelling. De verantwoordelijkheid voor de prestaties van toegepaste technieken zou dan komen te liggen bij de producent. Toetsing van nieuwe staltechnieken is in dat geval aan de markt, bijvoorbeeld door private certificering van staltechnieken.

Volgens Van Veldhoven zou dit een ingrijpende verandering zijn ten opzichte van het bestaande systeem met door de overheid goedgekeurde technieken en emissiefactoren, zo laat ze op 2 juli in een brief aan de Tweede Kamer weten. Maar die verandering zit er voorlopig niet in. ”Een doelgericht systeem voor alle emissies is op korte termijn niet haalbaar, omdat het betrouwbaar realtime meten van geur met sensoren nog niet mogelijk is. Een vorm van beoordeling van technieken blijft daarom ook na stapsgewijze invoering van een nieuw systeem voorlopig noodzakelijk.”
Van Veldhoven spreekt over een transitie die meer tijd vergt.

Hup, daar gaan weer honderden miljoenen naar de varkenshouderij. De subsidies voor stoppende boeren vinden gretig aftrek. Of de burgers in het buitengebied er veel mee opschieten, moet nog blijken. De overheid heeft de lat wel erg laag gelegd.

De krimpregeling is bedoeld voor varkensbedrijven die stank veroorzaken. Hoe meer stank, hoe groter de kans op geld. Tenminste, dat was de opzet. Aanvankelijk was het totale subsidiebedrag vastgesteld op 180 miljoen. Vanwege de grote belangstelling is dat bedrag uitgebreid naar bijna een half miljard.

Het aanvankelijke bedrag  was genoeg voor zo’n 124 locaties. In totaal kwamen er 502 aanvragen binnen, waarvan er 407 voldoen aan de gestelde vereisten, aldus de minister van LNV in een brief aan de Tweede Kamer.  In plaats van de lat hoger te leggen, is besloten meer geld uit te trekken, zodat ook stikstofdoelen met de subsidies kunnen worden gediend.

Met de 407 erkende aanvragen zijn 910.645 varkensrechten gemoeid, 802.243 in de regio Zuid en 108.402 in de regio Oost, zo heeft het ministerie van LNV becijferd. Dat betekent een krimp van circa 10% van het aantal varkensbedrijven in NL en een krimp van 7,44% van het aantal varkens. De stoppers hebben  een gemiddelde bedrijfsomvang van ruim 2200 varkens.
 
Ruim een miljoen per bedrijf. De belastingbetaler heeft er heel wat voor over om de stankoverlast in Brabant, Gelderland, Limburg en Overijssel  te verminderen. Maar helpt het ook?

In de Nederlandse varkenshouderij doet zich een autonome krimp voor. Het aantal bedrijven daalde in 2019 ten opzichte van 2018 met 2,3%. De krimp is het grootst in Brabant, waar in 2019 het aantal varkensbedrijven met 7,9% gedaald tot 1.410 ten opzichte van 2018 en in Gelderland met 3,6% tot 940 bedrijven. Tegenover deze krimp staat een groei in Noord Holland, Zuid-Holland, Zeeland, Friesland, Groningen en Overijssel. Zo nam het aantal varkensbedrijven in de provincie Noord-Holland met maar liefst 36,5% toe naar 52 bedrijven; 1 jaar eerder waren dat er nog 33. In Friesland is een stijging zichtbaar van 29% tot 69 varkenshouderijen.
Als we kijken naar het totaal aantal varkens in NL, dan zien we een daling van 2,4% in 2019 ten opzichte van 2018. In Brabant heeft zich een krimp van – 3,3% voorgedaan (van 5,9 naar 5,7 miljoen), in Gelderland – 2% (van bijna 1,9 naar 1,85 miljoen), in Drenthe -6,7%, in Utrecht – 5,2%, – 12,7% in Zuid-Holland en in Limburg – 1,9% (van 1,975 naar 1,936 miljoen). Tegenover deze krimp staat een groei in Zeeland van 12,2%, in Overijssel van 0,5% en Groningen 4,4%.

Tegen de achtergrond van deze cijfers die landelijk gezien een lichte verschuiving laten zien van zuid naar west en noord, is de krimp voor de betrokken gebieden ten gevolge van de saneringsregeling wel iets substantiëler dan de eerder genoemde 7,44%. Een afname van 802.243 varkens komt in de regio zuid neer op een krimp van het aantal varkens met meer dan 10,42%.

Behalve aantallen dieren en krimpcijfers moeten we natuurlijk ook kijken naar de afname van de stankoverlast. Daar was het immers allemaal om te doen.  Het is heel goed mogelijk dat de afname van overlast geen gelijke tred houdt met de afname van het aantal dieren, domweg omdat de varkens verdwijnen van plaatsen waar de overlast niet het grootst was. Er kunnen ondanks de sanering nog veel stank veroorzakende bedrijven overblijven. Woon je als burger tussen meerdere varkenshouderijen, waarvan er eentje stopt, dan kan het heel goed zijn dat je daar weinig van merkt, omdat de overlast van de andere bedrijven aanhoudt.

Maar het omgekeerde is ook mogelijk: de stankoverlast neemt meer af dan je op grond van de krimp van het aantal dieren zou verwachten. Om dit alles te kunnen berekenen hebben we bedrijfsgegevens van de stoppers nodig: hoeveel stank is er vergund, hoeveel stank werd er feitelijk uitgestoten, werd er gebruik gemaakt van luchtwassers, heeft er een herberekening plaatsgevonden aan de hand van de emissiefactoren die sinds juli 2018 gelden voor de zogeheten combi-wassers, etc.
Die gegevens moeten nog komen. De subsidieregeling zal worden geëvalueerd. Daarbij zal onder andere aandacht zijn voor het effect van de subsidieregeling op emissies naar het milieu. De burgerwerkgroep max5odeur zal de gegevens opvragen, zodra ze beschikbaar zijn.

Geurscores
Wel valt nu al uit de subsidievoorwaarden een en ander af te leiden. De aanvragen worden beoordeeld aan de hand van een geurscore. De hoogte van de geurscore is afhankelijk van:

• de hoeveelheid geureenheden die een varkenshouderijlocatie uitstoot (de geuremissie),
• de afstand tussen de varkenshouderijlocatie en geurgevoelig object(en)
• het aantal geurgevoelige objecten in een straal van 1.000 meter rond de varkenshouderijlocatie.

Zo kan een varkenshouderij met een geurbelasting van 5 tot 8 odeur op 3 woningen binnen een cirkel van 1 km uitkomen op een geurscore van 0,45 en dat is boven de drempelwaarde van 0,40. Deze varkenshouderij komt in aanmerking voor subsidie. Hetzelfde geldt voor een varkenshouderij met een geurbelasting van 3 tot 5 odeur op 5 woningen. Die krijgt een geurscore van 0,50 en is dus ook subsidiabel. Een varkenshouderij die op slechts 1 woning een geurbelasting heeft van 20 tot 32 odeur is echter niet subsidiabel. Die heeft namelijk een geurscore van 0,36.
Deze berekeningswijze maakt het mogelijk dat niet uitsluitend de ‘’zware gevallen’’ worden uitgekocht. Ook ‘’lichtere gevallen’’ komen voor subsidie in aanmerking. Dit wordt nog eens gestimuleerd doordat het subsidieplafond is verhoogd. Aanvankelijk was het met een subsidieplafond van 120 miljoen zo dat varkenshouderijen met de hoogste geurscore als eerste in aanmerking zouden komen voor subsidie. Hiermee wilde het ministerie van LNV waarborgen dat de beschikbare middelen zo doelmatig en doeltreffend mogelijk zouden worden ingezet. Nu dat bedrag is verhoogd, is de rangschikking op de mate van stank losgelaten en is het niet langer gegarandeerd dat vooral zwaar stinkende bedrijven worden uitgekocht.